Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση (CSIL και Directorate-General for Internal Market) «υφαντουργικό οικοσύστημα» αποτελεί το σύνολο των διαδικασιών και των σχέσεων μεταξύ των διάφορων σταδίων της παραγωγής υφασμάτων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την συγκομιδή των πρώτων υλών έως την κατασκευή του τελικού υφάσματος και τη διακίνησή του στην αγορά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, περιλαμβάνονται η ανακύκλωση καθώς και η διάσπαση των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
Στόχος της ΕΕ αποτελεί η στροφή προς τη βιωσιμότητα του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας και ειδικότερα η μείωση των εκπομπών του άνθρακα. Το Νοέμβριο του 2021, στο «Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας», υποβλήθηκαν μεταρρυθμίσεις των κανόνων της ΕΕ αναφορικά με τις μεταφορές των απορριμμάτων, οι οποίοι υποστηρίζουν την καθαρή και κυκλική οικονομία. Με την εφαρμογή του «Σχεδίου Δράσης για την Κυκλική Οικονομία» COM/2020/98, προσδοκάται η ενισχυμένη και επιταχυνόμενη δράση της ΕΕ και των κρατών μελών για τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του τομέα της κλωστοϋφαντουργίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί, η παρούσα πρόταση τροποποίησης της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα επικεντρώνεται στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιπτώσεων, βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και βελτίωση της δημόσιας υγείας που συνδέεται με τη διαχείριση των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σύμφωνα με την ιεράρχηση των αποβλήτων.
Η ΕΕ προσπαθεί να δημιουργήσει κίνητρα ώστε να εισαχθούν δυναμικά η ανάκτηση και η επαναχρησιμοποίηση των υφασμάτων στην παραγωγική διαδικασία. Μέχρι το 2030, στόχος είναι να δημιουργούνται ρούχα πιο ανθεκτικά, κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά, έτσι ώστε να προωθούνται οι αρχές της κυκλικής οικονομίας και να καταπολεμήσει τα προϊόντα fast-fashion.
Ολοκληρωμένη Στρατηγική για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα
Υπό το πρίσμα της πολυπλοκότητας της αλυσίδας αξίας των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια ολοκληρωμένη Στρατηγική για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, παρ.3.5 της COM/2020/98, με βάση τη συμβολή της βιομηχανίας και άλλων ενδιαφερομένων. Η στρατηγική στοχεύει στην ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και στον τομέα της καινοτομίας, ενισχύοντας την αγορά της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς για επαναχρησιμοποίηση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, την αντιμετώπιση της γρήγορης μόδας και την προώθηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων.
Αυτό θα επιτευχθεί με ένα ολοκληρωμένο σύνολο μέτρων τα οποία περιλαμβάνουν:
- Εφαρμογή στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα του νέου πλαισίου πολιτικής για βιώσιμα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης μέτρων οικολογικού σχεδιασμού για να διασφαλιστεί ότι τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα είναι κατάλληλα για κυκλικότητα, με διασφάλιση της αξιοποίησης δευτερογενών πρώτων υλών, καταπολέμηση της παρουσίας επικίνδυνων χημικών ουσιών και ενθάρρυνση των επιχειρήσεων και των ιδιωτών καταναλωτών να επιλέγουν βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και να έχουν εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες επαναχρησιμοποίησης και επισκευής.
- Βελτίωση του επιχειρηματικού και κανονιστικού περιβάλλοντος για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην ΕΕ, ιδίως με την παροχή κινήτρων και στήριξης σε μοντέλα του τύπου «το προϊόν ως υπηρεσία», κυκλικά υλικά και μεθόδους παραγωγής, και με την ενίσχυση της διαφάνειας μέσω της διεθνούς συνεργασίας.
- Παροχή καθοδήγησης για την επίτευξη υψηλών επιπέδων χωριστής συλλογής αποβλήτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, τα οποία πρέπει τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν έως το 2025.
- Ενίσχυση της διαλογής, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, μεταξύ άλλων μέσω της καινοτομίας, της ενθάρρυνσης βιομηχανικών εφαρμογών και κανονιστικών μέτρων, όπως η επέκταση της ευθύνης του παραγωγού.
Προσπάθειες της ΕΕ για την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας
Διαβατήριο Ψηφιακού Προϊόντος ή ΔΨΠ (Digital Product Passport ή DPP): είναι κάτι το οποίο θα αποτελέσει θέμα απασχόλησης για τα επόμενα 4 χρόνια. Σκοπός του ΔΨΠ είναι να συνδέεται κάθε προϊόν με μία συλλογή υποχρεωτικών δεδομένων που σχετίζονται με τον κύκλο ζωής του προϊόντος (από την πρώτη ύλη, στην κατανάλωση και στα ανακυκλωμένα υλικά).
Οικολογική Σήμανση (Eco-labeling): για την διασφάλιση της βιώσιμης κατανάλωσης έχουν δημιουργηθεί οικολογικές σημάνσεις για τα υφάσματα και τα προϊόντα τους ώστε να αποκτά γνώση το κοινό. Το 1992 καθιερώθηκε η πρώτη Οικολογική Σήμανση (Eco-Label) η οποία πιστοποιεί την χαμηλές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων και το 2002 δόθηκε πρώτη φορά σε βιομηχανία αναφορική με την κλωστοϋφαντουργία (Funds Europe, 2023). Το τέταρτο τρίμηνο του 2024, θα γίνει επανεξέταση των ετικετών στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα κατά την οποία θα εισάγουν προδιαγραφές για την φυσική και ψηφιακή επισήμανσή τους.
Εκτεταμένη ευθύνη των παραγωγών για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Κεντρικός άξονας της οδηγίας αυτής αποτελεί η φιλοσοφία της Μείωσης-Επαναχρησιμοποίησης-Ανακύκλωσης (3R’s, Reduce-Reuse-Recycle). Κρίνεται αναγκαία η υποστήριξη της δραστηριότητας της συλλογής των μεταχειρισμένων προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και να πραγματοποιηθούν επενδύσεις και τοπικές δομές για την ορθή συλλογή, διαλογή και ανάκτησης. Μέχρι το 2030, το όραμα της ΕΕ περιλαμβάνει προϊόντα πιο ανθεκτικά, σχεδιασμένα να μπορούν να επισκευαστούν και να ανακυκλωθούν με ευκολία, απενοχοποιημένα από βλαβερά συστατικά. Επίσης, μέχρι το 2025 καθίσταται υποχρεωτική η συλλογή των απορριπτόντων υφασμάτων.
